ZNACZENIE KSIĄŻKI W ROZWOJU DZIECKA

Opracowała mgr Teresa Grochowska

Warunki współczesnego życia większości rodzin sprawiają, że coraz mniej czasu rodzice i dzieci spędzają na wspólnej zabawie. Wydawałoby się, że dzisiejszą formę spędzania wolnego czasu zdominowały telewizja i Internet. W pewnym sensie zastąpiły one ciekawą i cenną formę, jaką jest czytanie dzieciom książek. Pewne światełko w tunelu na poprawę tego stanu budzą coraz ciekawsze i bardziej kolorowe pozycje wydawnicze. Ich bogata szata graficzna przyciąga wzrok każdego dziecka i zachęca do sięgnięcia po nią.
Książka bowiem dostarcza między innymi wiedzy o otaczającym nas świecie, systematyzuje pewne wiadomości a także uczy myślenia. Literatura dziecięca wpływa równocześnie na wychowanie umysłowe, społeczno- moralne i estetyczne. Utwór literacki uczy także umiejętności współżycia z ludźmi w zwykłych codziennych sprawach, ukazuje piękno miłości i przyjaźni. Bardzo silnie oddziałuje na uczucia poprzez postacie różnych bohaterów.
W miarę dorastania dziecka kształtują się coraz bardziej złożone formy poznania myślenie przyczynowo - skutkowe, twórcza wyobraźnia, krytycyzm. Książka jeśli towarzyszy dziecku już od najmłodszych lat wpływa na jego rozwój w niemalże wszystkich aspektach. O walorach książki w procesie wychowawczym pisze M. Gorki: ,,Kochajcie książką, ona ułatwi wam życie, po przyjacielsku pomoże zorientować się w pstrej i burzliwej gmatwaninie myśli, uczuć i zdarzeń, ona nauczy was szanować człowieka i samych siebie, ona uskrzydli rozum i serce uczuciem miłości do świata, do człowieka"
Czytanie jest dla dziecka przede wszystkim źródłem przyjemności oraz wspaniałą formą rozrywki. Aktywność ta powoduje między innymi spadek napięcia mięśniowego, czyli jednym słowem relaksuje. W szczególności taki wpływ ma bajka relaksacyjna, której fabuła pozbawiona jest gwałtownych zwrotów akcji wywołujących silne emocje.
Kontakt z książką wpływa stymulująco na sferę zmysłową dziecka. Umożliwia mu poznawanie świata. Pomaga w kształtowaniu nowych wyobrażeń i pojęć, przekazuje pewną wiedzę o ludziach i świecie. Dzieci uczą się znaczenia nazw i tworzyć bardziej ogólny obraz przedmiotów. Czytanie na głos sprawia, iż dziecko osłuchując się z tekstem przyswaja sobie nowe zwroty, określenia, wzbogaca swoje słownictwo, które stosuje w mowie potocznej.
Wiek przedszkolny, to okres tworzenia się u dzieci nowych nawyków, kształtowania procesów uczuciowych i umysłowych. Wychowanie dobrego i szczęśliwego dziecka wymaga osobistego zaangażowania rodziców, poświęcenia mu czasu. Czas ten można wykorzystać na zabawę lub czytanie ciekawych pozycji książkowych. Dzięki czytaniu dziecko uczy się słuchać, naśladować dźwięki, a więc czytajmy swoim pociechom już od urodzenia. Czytanie na głos niemowlęciu stymuluje rozwój jego mózgu i buduje trwałe skojarzenie czytania z przyjemnością, poczuciem bezpieczeństwa oraz więzi. Gdy dziecko jest nieco starsze, książka utrwala i porządkuje pojęcia o świecie, dostarcza nowych wiadomości, wzbogaca zasób pojęciowy , budzi zainteresowania poznawcze, rozbudza ciekawość świata i pomaga zrozumieć siebie i innych. Książka dostarcza informacji nieznanych lub mniej znanych z codziennego życia i otoczenia.
Ważnym aspektem rozwoju dziecka, w którym pomaga kontakt z książką, jest rozwój społeczny. We współczesnym świecie książka wobec dziecka spełnia rolę kontaktu z literaturą piękną: baśnią, poezją, utworami beletrystycznymi, uczy rozumieć znaczenie np. książki kucharskiej, telefonicznej, spełnia rolę kształcenia odbiorcy informacji. Taka przygoda z dokumentem sprawia, że dziecko może korzystać ze znaczenia szerszego zakresu publikacji niż te, które są adresowane specjalnie dla dziecka sięgać do encyklopedii, czasopism specjalistycznych i fachowych, korzystać z innych nośników. Dzięki książce dziecko nabywa niezbędną wiedzę, bez której kiedyś nie będzie mogło sprawnie funkcjonować w społeczeństwie.
Zdecydowanie najważniejszą płaszczyzną w rozwoju dziecka , na którą wywiera wpływ książka, jest jego psychika. Czytanie nie tylko dostarcza informacji czy wiadomości, ale również dostarcza emocji , przez które dziecko wzbogaca się wewnętrznie. Ważne jest to, aby były to pozytywne emocje. Dlatego dbajmy o to, aby literatura dziecięca była odpowiednia.
Oto kilka praktycznych rad dotyczących przybliżania dzieciom tekstów literackich:
- Od najmłodszych lat twórzmy dziecku atmosferę dla wspólnego czytania. Nawet jeśli nasze dziecko opanowało już umiejętność czytania nie pozostawiajmy go samemu sobie, gdy zgłasza potrzebę przeczytania mu czegoś.
- Oprócz spontanicznego czytania w dowolnym momencie dnia warto mieć stały czas na ten cel, np. przed snem.
- Czytajmy na raz niewielkie części utworu, pozwoli mu to na lepszy odbiór treści.
- Pozwólmy dziecku wielokrotnie wracać do tej samej książki. Zdobywa ono w ten sposób doświadczenie powtarzalności zdarzenia, treści, towarzyszące mu uczucia. Ćwiczy pamięć.
- Wyjaśniajmy znaczenie trudniejszych terminów.
- Jeśli dziecko przerywa nam czytanie, by porozmawiać na temat związany z lekturą, rozwijajmy temat rozmowy spokojnie i w miarę potrzeby powróćmy do czytania.
- Rozmawiajmy z dzieckiem o przeczytanym utworze, ale bez zbędnego i natrętnego dydaktyzmu.
Mam nadzieję, że tych kilka refleksji uświadomi rodzicom, że pomimo ,,zabiegania" można poświęcić uwagę dziecku. Rodzice mogą odkryć jak wiele radości i satysfakcji może sprawić razem przeczytana bajka, czas spędzony razem, a nie obok siebie. Czytajmy dzieciom bajki, rozmawiajmy na ich temat, wyjaśniajmy niezrozumiałe i zawiłe treści, opowiadajmy dziecku na nurtujące go pytania. Maluch siedzący na kolanach mamy czy taty czuje się kochany, potrzebny i ważny. Po prostu bardzo szczęśliwy.

Literatura:
1.Bettelheim B. "Cudowne i pożyteczne. O znaczeniu i wartości baśni" Warszawa 1985.
2.Huszcz M., Cichoń-Piasecka M. "Baśnie uczą życiowych ról-Wychowanie w "Przedszkolu", nr 10.
3.Szuman S."Wpływ bajki na psychikę dziecka", Warszawa 1979